Bir Akdeniz iklimi ülkesi olan Kıbrıs çok zengin bir bitki varlığına sahiptir. Ilıman iklim kuşağında olan ve Akdeniz iklimi etkisi altında olan Kıbrıs daha çok step iklimi (yarı kurak iklim) özellikleri göstermektedir. Bu zorlu iklim şartları altında Kıbrıs’ta yetişen ortalama 1800 adet bitki türü ve bunların alt türleri mevcuttur. Bu bitki türlerinin de yaklaşık %7’lik bir kısmı sadece Kıbrıs’a özgü ve sadece Kıbrıs’ta yetişen bitki türleridir.

Son birkaç yüzyılda Dünyada değişen iklim şartlarından dolayı Kıbrıs’ta bundan etkilenmiş ve birçok endemik ve endemik olmayan bitik türünü kaybetmiş veya kaybetmek üzeredir.

Son yapılan çalışmalara göre Kıbrıs adası üzerinde 128 adet endemik bitik türü saptanmıştır.

KKTC sınırları içerisinde bulunan bazı endemik bitki türlerinin isimleri ve bulundukları bölgeler aşağıda sıralanmıştır. Bunlardan 17 tanesi sadece KKTC’de bulunmaktadır.

  1. Agrostis cypricola.
  2. Allium cupani ssp. cyprium.
  3. Allium willeanum. Baf, Trodos, Beşparmak.
  4. Alyssum chondrogynum.
  5. Anthemis tricolor. Akama, Baf, Beşparmak.
  6. Arabis cypria. Beşparmak.
  7. Asperula cypria. Akama, Baf, Trodos, Beşparmak.
  8. Astragalus cyprius. Akama, Beşparmak.
  9. Astragalus macrocarpus ssp. lefkarensis.
  10. Astragalus suberosus var. hartmannii.
  11. Ballota integrifolia. Akama, Beşparmak.
  12. Bosea cypria. Akama, Beşparmak.
  13. Brassica hilarionis. Beşparmak.
  14. Bupleurum sintenisii.
  15. Carlina pygmaea. Akama, Baf, Trodos, Beşparmak.
  16. Centranthus calcitrapa ssp. orbiculatus. Baf, Trodos, Beşparmak.
  17. Convolvulus x cyprius.
  18. Crocus hartmannianus. Trodos, Beşparmak.
  19. Crocus veneris. Akama, Beşparmak.
  20. Cyclamen cyprium. Akama, Baf, Trodos, Beşparmak.
  21. Delphinium caseyi. Beşparmak.
  22. Dianthus cyprius. Beşparmak.
  23. Dianthus strictus var. troodi. Akama, Trodos, Beşparmak.
  24. Ferulago cypria. Beşparmak.
  25. Gagea juliae. Akama, Baf, Trodos, Beşparmak.
  26. Gladiolus triphyllus. Akama, Baf, Beşparmak.
  27. Hedysarum cyprium. Beşparmak.
  28. Helianthemum obtusifolium. Akama, Beşparmak.
  29. Hypericum repens.
  30. Limonium albidum ssp. cyprium.
  31. Malcolmia nana var. glabra.
  32. Mentha longifolia ssp. cyprica. Baf, Trodos, Beşparmak.
  33. Odontides cypria. Akama, Baf, Trodos, Beşparmak.
  34. Onopordum cyprium. Akama, Baf, Trodos, Beşparmak.
  35. Onosma caespitosum, Beşparmak.
  36. Onosma fruticosum. Akama, Beşparmak.
  37. Ophrys kotschyi. Beşparmak.
  38. Ophrys lapethica. Akama, Beşparmak.
  39. Origanum majorana. Akama, Beşparmak.
  40. Origanum syriacum var. bevanii. Beşparmak.
  41. Ornithogalum pedicellare. Akama, Trodos, Beşparmak.
  42. Phlomis brevibracteata. Beşparmak.
  43. Phlomis cypria var. cypria. Beşparmak.
  44. Pimpinella cypria. Beşparmak.
  45. Pterocephalus multiflorus ssp. obtusifolius. Beşparmak.
  46. Ptilostemon chamaepeuce var. cyprius. Akama, Baf, Trodos, Beşparmak.
  47. Ranunculus millefoliatus ssp. leptaleus. Beşparmak.
  48. Rosularia cypria. Beşparmak.
  49. Rosularia pallidiflora. Beşparmak.
  50. Rubia laurae. Akama, Trodos, Beşparmak.
  51. Salvia veneris. Beşparmak.
  52. Scilla morrissi.
  53. Scutellaria sibthorpii. Beşparmak.
  54. Sedum lampusae. Beşparmak.
  55. Sedum porphyreum. Akama, Beşparmak.
  56. Sideritis cypria. Beşparmak.
  57. Silene fraudatrix. Beşparmak.
  58. Teucrium cyprium ssp. kyreniae. Beşparmak.
  59. Teucrium divaricatum ssp. canescens. Akama, Beşparmak.
  60. Teucrium micropodioides. Akama, Baf, Beşparmak.
  61. Thymus integer. Akama, Baf, Trodos, Beşparmak.
  62. Tulipa cypria. Akama, Beşparmak.
  63. Urtica dioica ssp. cypria.
  64. Verbena supina f. petiolulata.

Kıbrıs’taki doğal bitki yaşamını genel olarak aşağıdaki şekilde gruplandırabiliriz.

  1. Ormanlık alanlar (Çam ormanları)
  2. Garig ve makiler
  3. Taşlık alanlar
  4. Sahil kenarları
  5. Sulak alanlar ve bataklıklar
  6. Tarımsal alanlar
  1. Fasıl 60 Orman yasası (www.mahkemeler.net)
  2. Orman Koruma ve Faydalanma tüzüğü
  3. Arazi yangınları ile mücadele yasası (www.mahkemeler.net)
  4. Arazi Yangınları ile Mücadele ve Önlemler (Değişiklik) Tüzüğü (www.mahkemeler.net)
  5. Meyve Ağaçlarını Koruma Yasası (www.mahkemeler.net)
  6. Bitki hastalıklarının (önlenmesi) ağaç ve bitki hastalıklarının ülkeye sokulmasını ve yayılmasını önleyen yasa.

KKTC’nin 2013 yılı itibarı ile ormanlık sahası hektar bazında 76711’dir. Bu rakam KKTC’nin %23.1’lik bir kısmının orman ile kaplı olduğunu göstermektedir.

Ormanlık alanların başlıca ağaç türleri Çam, Selvi, Okaliptüs, Kıbrıs Akasyası ve Ardıçtan oluşmaktadır. Çam türleri adadaki en önemli ve en geniş yayılışa sahip olan türdür. Çam türünün yayılışı deniz seviyesinden başlayarak Trodoslar’ın en yüksek zirvesine kadar dağılım göstermektedir. KKTC sınırları içerisinde ormanlık alanların büyük bir kısmını oluşturan kızılçam ormanları deniz seviyesinden KKTC’nin en yüksek noktası olan Selvili tepe (1020m) ‘ye kadar yayılış göstermektedir. Kızılçam ormanları %30 ‘un üzerinde bir yayılış oranına sahip bulunmaktadır. Kızılçam türünden başka az miktarda Fıstık çamı, Halep çamı türleri de mevcuttur.

KKTC sınırları içerisinde yayılış gösteren ağaç türlerinin yaklaşık oranları aşağıdaki gibidir;

  • Çam (Kızılçam) : %68
  • Ardıç: %9
  • Selvi : %12
  • Kıbrıs Akasyası: %3
  • Okaliptüs: %2
  • Diğer Türler: %6

Görüldüğü gibi Kıbrıs’ın en önemli ve en çok yayılış gösteren ağacı Kızılçam türü olmaktadır.

Kızılçam

Bu çam türünde genç sürgünler kalın ve genellikle koyu kızıl renktedir. İşte bu yüzden kendisine Kızılçam ismi verilmektedir.

6-11 cm uzunluğundaki parlak, açık kahverengi kozalak topaç gibidir. Çok kısa saplıdır.

Kızılçamın odunu fazla kıymetli değildir. Daha çok yerel ihtiyaçların karşılanmasında özellikle ambalaj için kullanılabilmektedir.

Toprak özelliği olarak istekleri çok az olan bir ağaç türüdür. Kuraklığa dayanıklıdır. Genç dönemlerinde hızlı büyüme özelliğine sahiptir. Kış mevsiminin ılıman olduğu yerleri tercih eder. 1000-1200m rakıma kadar yayılış göstermektedir. Verimsiz ve kurak sahaların ağaçlandırılması için çok uygun bir türdür. Bu yüzden ülkemizde en çok tercih edilen ağaç türü olmaktadır.

Ardıç (Finike ardıcı):

Ülkemizde özellikle Karpaz yarım adasında yayılış gösteren ve tüm yarımadayı kaplayan bir tür olan ardıç 3-4 m’ye kadar boylanabilen eğri gövdeli büyük bir çalı veya yerde sürünen yatık bir çalı biçiminde bulunur. Uzaktan bakıldığı zaman selvi ağacına benzer bir yapısı vardır.

Akdeniz mıntıkasında, Güney Avrupa, kuzey Afrika ile kanarya adalarında yayılmıştır.

Selvi:

20-30 m’ye kadar boylanabilen sütün şeklinde veya piramit tepe yapısına sahip bir ağaçtır. Doğa olarak Kuzey İran’da hazar denizinin güney sahillerinde, Suriye, Lübnan, Filistin, Rodos, Kıbrıs ve Girit adalarında bulunur. Ülkemizde daha çok kızılçam ile karışık yapıda ormanlar oluşturmakta, KKTC’nin en yüksek zirvesi olan ve adını bu ağaçtan alan Selvili tepe mevkiinde ve bazı alanlarda kendi başına saf Selvi ormanları oluşturabilmektedir. Ülkemizde mezarlıklarda mezarlık ağacı olarak da yetiştirilmektedir ayrıca tarım yapılan bahçelerde sınır ağacı ve rüzgâr perdesi olarak da kullanılmaktadır.

Çok fazla isteği olmayan bir ağaç türüdür özellikle kireçli topraklarda gayet iyi gelişim göstermektedir. Kuraklığa dayanıklıdır. Bu özeliklerinde ötürü tipik Akdeniz ikliminin egemen olduğu kurak ve fakir toprakların ağaçlandırılmasında kullanılmaktadır.

Sığ köklü olduğundan dolayı rüzgârdan ve fırtınadan devrilme tehlikesi vardır.

Kıbrıs Akasyası:

Anavatanı Avusturalya olan bu ağaç türü Kıbrıs’a İngiliz egemenliği döneminde getirilmiştir. Çok fazla isteği olmayan bir türdür. Özellikle fakir topraklar, erozyona uğramış alanlar ile kumul sahaların ağaçlandırılmasında kullanılmıştır. Çok hızlı sürgün verme yeteneğine sahiptir bu özelliğinden dolayı yakacak odun sağlanması amacı ile akasyadan yakacak odun sahaları oluşturulmuştur. Ağaçlandırma çalışmalarında ağaçlandırma sahalarının kenarlarına birkaç sıra olacak şekilde dikilerek rüzgâr perdesi olarak koruyucu bir hat oluşturması amacı ile de kullanılmaktadır.

Okaliptüs

Adadaki İngiliz egemenliği döneminde getirilen türlerden biri olan okaliptüs ağacının son yapılan çalışmalara göre 60 türü mevcuttur. Her türün kendine özgü özellikleri olan bu ağaç türünün adada bulunan en önemli türleri camaldulensis, gomphocephala, torquata, occidentalis, sargenti ve astringens’dir.

Tipik bir Avusturalya ağacı olan Okaliptüsler 1950’li dönemlerde İngilizler tarafından adadaki sıtma hastalığına çözüm bulmak amacı ile özellikle mesaryadaki durgun sular ve bataklıklar üzerine dikilmişlerdir. Astringens ve Occidentalis türü bataklık çevrelerinde topluluklar oluşturmaya elverişli olan türleri arasındadır. Astringens türü kuraklığa dayanıklı bir tür olup fakir topraklar üzerinde çok iyi bir gelişim yapma özelliğine de sahiptir.

Camaldulensis türü ise dünyada en fazla tanınan okaliptüs türlerindendir özellikle Akdeniz bölgesinde baskın bir ağaç türüdür. Kıbrıs’ta ilk dikilen okaliptüs türlerindendir. Avustralya’da hem yüksek yağış alan hem de az yağış alan bölgelerde yayılış göstermektedir. Kuraklığa dayanıklı bir türdür. Bu türün bireyleri 30m’ye kadar boylanabilmektedir.

Gomphocephala türü yine adada en fazla bulunan türlerinden biridir. Avustralya’da sahil kumulları ile kireç taşlı ovalarda yayılım yapmaktadır. Kıbrıs’ta en fazla mağusa-salamis yöresinde bulunmaktadır. Kurak periyotlara dayanıklı bir türdür. Kıbrıs şartlarında kireçli topraklara dayanıklı bir türdür.

Bu türler le birlikte KKTC’deki Orman alanları içerisinde bulunan başlıca toprak üstü bitkileri şu şekilde özetlenebilir;

  • Pinus brutia (Kızılçam)
  • Pinus pinea (Fıstık çamı)
  • Pinus halepensis (Halepçamı)
  • Cupresus sempervirens (Adiservi)
  • Juniperius phonicia (Finikeardıcı)
  • Arbutus andrachne (Sandal)
  • Eucalyptus (Okaliptüs)
  • Acacia Cyanophylla (Kıbrıs Akasyası)
  • Populus nigra (Karakavak)
  • Pistacia terebinthus (Menengiç, çitlenbik)
  • Pistacia lentiscus
  • Platanus orientalis (Doğu çınarı)
  • Olea europea (Zeytin)
  • Ceratonia siligua (Harnup, keçi boynuzu)
  • Styrax officinalis (Tesbih ağacı)
  • Quercus coccifera (Pırnal, kermes meşesi)
  • Quercus infectoria (Mazı meşesi)
  • Cistus (Laden)
  • Genista sphacelata (Azgan)
  • Calycotome villosa (Azgan)
  • Lithadora hispidula (Eşek tülümbesi)
  • Lithospermum hispidulum (Eşek tülümbesi)
  • Phagnolon rupestre (Pirekapan)
  • Acer obtisifolium (Akçaağaç)
  • Laurus nobilis (Akdeniz defnesi)
  • Lycium achweinfurtheii forecissium
  • Nerium oleander (Zakkum)
  • Ficus carica (İncir)
  • Crataegus azarclus (Alıç)
  • Hedera helix (Orman sarmaşığı)
  • Capparis spincsa (Gappar , Gebere, Kapari)
  • Inula viscosa (Andız otu)
  • Erica sicula (Funda)
  • Ricinus communis (Hintyağı bitkisi) Rosmarinus
  • officinalis (Biberiye)
  • Salvia cypria (Adaçayı)
  • Melissa officinalis (Oğul otu)
  • Origanum syriacum (Kekik)
  • Asparagus alutifolius (Kuşkonmaz)
  • Myrtus communis (Mersin)
  • Ruscus aculeatus (Tavşan memesi)
  • Smilax aspera (Kaba saparna)
  • Lavatera punctata (Ağaç ebegümeci)
  • Clematis cirrhosa (Orman asması)
  • Vitex agnus castus (Hayıt)
  • Tamarix ssp. (Ilgın)
  • Rhamnus ssp. (Cehri)
  • Ziziphus ssp. (Hünnap)
  • Çayır otları ( Graminea )

Adanın büyük bir bölümünü oluşturan garig ve maki bitki toplulukların geçmişten gelen tahribatlar, özellikle insanlar tarafından ormanların yok edilmesi ve yangınlar sonucu oluşmuş ve bu alanlardaki toprak erozyona uğrayarak verimsiz taşlık ve kayalık olan yüzeyleri kaplamışlardır. Akdeniz ve ege bölgelerinde maki bitki örtüsünün tahrip olmasından sonra özellikle kısa boylu ve dikenli çalı şeklindeki garigler Adamızda fazlaca görülmektedir. Geçmişte ağaç topluluklarının bulunduğu yerleri önce makiler daha sonrada özellikle mesarya bölgesindeki alçak rakımlarda garigler (Asparagus stipularis, Thymus capitatus, zizyphus lotus v.b.) almıştır.

Adanın sahil kesimleride ve 400mm üzeri yağış alan bölgelerinde ormanlık sahalar dışında hakim olan herdem yeşil maki bitki toplulukları çokça görülmektedir. Bunlardan başlıcaları ağaçık formundan olan Pistacia lentiscus (Şinya), Cistus spp. , salvia fruticosa sayılabilir. Yine ağaç formunda olan Zeytin ve harup’da bu gruba dâhil edilebilir. Daha yüksek rakımlarda ise Arbutus andrachne (Sandal ağacı), Pistacia terebinthus (Çitlemit, Menengiç), Quercus coccifera, Celtis australis (Çitlembik) gibi bitkiler en çok bulunan türlerdendir.

Ülkemizde ağaçlandırma faaliyetleri suni tensil diye tabir edilen dikim yolu ile yapılmaktadır. Ağaçlandırmada ana gayeler insanların ihtiyacı olan estetik ve kültürel değerleri yaratmak, yeşil ve doğa kavramını ön plana çıkararak ülkenin hem görsel hem de turistik değerini artırmak, bunun yanında insanların odun hammaddesine olan ihtiyacını karşılamak, toprak kaybının yaşandığı alanları rehabilite etmek, bozuk orman sahalarını tekrardan orman formuna kavuşturmak gibi birçok gaye ile bu çalışmalar yapılmaktadır.

Ağaçlandırma çalışmalarında başarılı olmak için birçok faktörü göz önünde bulundurmak gerekir. Özellikle yarı kurak iklime sahip ülkemizde bu şartlar daha da hassas olmaktadır. Dikim yapılacak olan dönemin çok iyi etüt edilmesi gerekmektedir.

Ağaçlandırma sahalarına dikilecek olan fidanların orijinleri ayni bölgenin seçkin ağaçlarından üretilmiş olmaları uyulması gereken ilk şartlardandır. Ağaçlandırılacak sahanın iklim koşulları ve toprak özellikleri de önemli etkenler arasında bulunmaktadır.

Ağaçlandırma çalışmalarında özellikle dikimden önce ve dikim esnasında dikkat edilmesi gereken hususlar vardır ki bunlarda başarılı bir dikim için çok önemli etmenlerdir.

Ağaçlandırmanın başarısında önemli bir etkiye sahip olan toprak özellikleri en belirleyici unsurlardan biridir. Dikilecek olan Ağaç türünün özelliklerine uygun bir toprak yapısı mutlaka başarılı olunmasında önemli bir role sahiptir. Bunun dışında dikilecek olan alandaki toprak derinliği çok önemlidir. Toprağın sığ olması durumunda dikimlerin başarısı düşük olacaktır. Bu nedenle ağaçlandırma yapılacak olan sahalar önceden belirlenerek bu alanların ağır iş makineleri ile toprak işlemeleri Dairemiz tarafından yapılmaktadır.

Dikim zamanı:

Ülkemizdeki iklim koşulları dikkate alındığı zaman yıllık yağışların ortalama miktarı büyük önem arz etmektedir. Kıbrıs’ın Yıllık yağış ortalaması 300mm ile 400mm arasında değişmektedir. Zaman zaman bu değerlerin altında çok az yağışlı yıllar olmaktadır. Ormanlarımızın asli türü olan çam ağacının yıllık yağış isteğinin 350mm civarında olması mevcut ormanların kuraklık sınırında bir zonda mücadele ettiği görülmektedir. Bu zorlu koşullarda ülkemizde ağaçlandırma için en uygun mevsim yağışların en fazla olduğu Aralık, Ocak, Şubat aylarıdır. Ağaç türlerine bakılmaksızın tüm ağaçlandırma çalışmaları dikilen fidanların başarılı olabilmesi için bu aylar içerisinde yapılması teknik olarak en uygun dönemdir. Ayrıca fidanların dikimi yapılırken havanın rüzgârsız ve kapalı olması da tercih edilen bir koşuldur.

Dikim yöntemi:

Ülkemizdeki ağaçlandırma çalışmalarında çapa ile çukur dikimi dediğimiz yöntem uygulanmaktadır. Bu dikimin en önemli avantajı başarı şansı düşük olan topraklarda toprağın işlenmesinden dolayı özellikle tüplü fidan dikimlerinde başarı şansını artırmasıdır.

Bu dikim yönteminde dikkat edilecek olan hususlar şunlardır:

  • Tüplü fidanın boyu kadar çukur kazılmalıdır veya çukurun boyutları fidan köklerini doğal durumda tutacak ve kökleri sıkıştırmayacak büyüklükte olmalıdır.
  • Dikim çukuru içerisinde boşluk yaratan taşlar, dal ve kök gibi artıklar temizlenmelidir.
  • Fidan poşet içerisinden keskin bir alet ile poşet yırtılarak toprağı dağıtmadan dikkatlice çıkarılmalıdır.
  • Fidan çukurun tam ortasına yerleştirilmelidir.
  • Çukur içerisine yerleştirilen fidanın kökleri kıvrılmış ve bükülmüş halde dikimi yapılmamalıdır.
  • Fidanın kök boğazından yukarıda bulunan alt dalları çukur içerisine gömülmemelidir.
  • Fidanın kök boğazından aşağı bulunan fidanın kökleri gömü yapılırken kesinlikle dışarıda bırakılmamalıdır.
  • Dikim çukurundan çıkan toprak yeniden çukura doldurularak ayakla basılıp fidanın çevresi sıkıştırılır.
  • Fidanın çevresine sulama çanağı açılarak fidana can suyu verilir.
  • Fasıl 60 Orman yasası (www.mahkemeler.net)
  • Orman Koruma ve Faydalanma tüzüğü
  • Arazi yangınları ile mücadele yasası (www.mahkemeler.net)
  • Arazi Yangınları ile Mücadele ve Önlemler (Değişiklik) Tüzüğü (www.mahkemeler.net)
  • Meyve Ağaçlarını Koruma Yasası (www.mahkemeler.net)
  • Bitki hastalıklarının (önlenmesi) ağaç ve bitki hastalıklarının ülkeye sokulmasını ve yayılmasını önleyen yasa.

İletişim Formu